वाशिंगटन – अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले जनवरी २०, २०२५ मा जारी गरेको नयाँ कार्यकारी आदेशले “जन्मसिद्ध नागरिकता” (birthright citizenship) को दशकौं पुरानो नीतिमा परिवर्तन ल्याउन खोजेको छ। यो आदेशले अमेरिकी संविधानको १४औं संशोधनको “जन्मसिद्ध नागरिकता” को धारणा पुनः परिभाषित गर्न प्रयास गरेको छ।

जन्मसिद्ध नागरिकता भनेको के हो?

जन्मसिद्ध नागरिकता भन्नाले संयुक्त राज्य अमेरिकामा जन्मिने सबै व्यक्तिहरूलाई उनीहरूको अभिभावकको कानूनी स्थिति जेसुकै भए पनि अमेरिकी नागरिकता प्रदान गर्ने नीति हो। यो नीतिले १४औं संशोधनमा आधारित अधिकार सुनिश्चित गरेको छ। यो संशोधन सन् १८६८ मा पारित गरिएको थियो, जसको मुख्य उद्देश्य दासप्रथाको अन्त्यपछि अफ्रिकी–अमेरिकी समुदायलाई नागरिकता अधिकार सुनिश्चित गर्नु थियो। यो नीतिले अमेरिकी समाजमा समानताको नारा स्थापित गर्‍यो र सबैलाई नागरिकता प्रदान गर्ने अवधारणालाई बलियो बनायो। तर, दशकौंसम्म यो नीतिलाई राजनीतिक दृष्टिले विवादित बनाउँदै ल्याइएको छ। ट्रम्प र उनका समर्थकहरूले यसलाई “धार्मिक र कानूनी रूपमा गलत व्याख्या गरिएको” तर्क गर्दै आएका छन्। उनीहरूको दाबी छ कि यो अधिकार अमेरिकी भूमिमा जन्मिएका सबै व्यक्तिहरूलाई स्वतः लागू हुनु हुँदैन। ट्रम्पको नयाँ आदेश अनुसार, यो अधिकार केही निश्चित व्यक्तिहरूलाई मात्रै लागू हुने बताइएको छ।

कुन भिसा वर्ग प्रभावित हुन्छन्?

नयाँ आदेश अनुसार, निम्न वर्गहरूमा जन्मिएका व्यक्तिहरूले स्वत: नागरिकता प्राप्त गर्न सक्दैनन्:

अवैध आप्रवासी अभिभावक: यदि बच्चाको आमा अमेरिका भित्र अवैध रूपमा बसेकी छिन् र बच्चाको बाबु अमेरिकी नागरिक वा स्थायी आवासीय (Green Card Holder) छैनन् भने।

अस्थायी भिसामा आएका अभिभावक: यदि बच्चाको आमा अमेरिका भ्रमणको भिसा (जस्तै, टुरिस्ट भिसा, विद्यार्थी भिसा, कामदार भिसा, वा Visa Waiver Program) मा कानूनी रूपमा आएकी भए पनि बच्चाको बाबु अमेरिकी नागरिक वा स्थायी आवासीय छैनन् भने।

नेपाली समुदायमा प्रभाव

नेपालबाट संयुक्त राज्य अमेरिका जाने विद्यार्थीहरूको संख्या पछिल्लो दशकमा तीव्र रूपमा बढेको छ। सन् २०२४ को ‘ओपन डोर्स रिपोर्ट‘ अनुसार, अमेरिका जाने नेपाली विद्यार्थीहरूको संख्या १६,७४२ पुगेको छ। यसैगरी, H-1B भिसा मार्फत अमेरिकी रोजगारदाताहरूले नेपाली पेशेवरहरूलाई समेत काम गर्न ल्याउने गरेका छन्।

नयाँ आदेशले यी नेपाली भिसा धारकहरूका सन्तानहरूलाई अमेरिकी नागरिकताको सुविधा समाप्त गर्न सक्ने देखिन्छ। यस्तो अवस्थामा, नेपाली समुदायले कानूनी अनिश्चितता, सामाजिक असुरक्षा, र दीर्घकालीन परिणामहरूको सामना गर्नुपर्नेछ।

कुन भिसा वर्गहरूमा असर पर्छ?

यो आदेश विशेष गरी निम्न भिसा धारकहरूलाई प्रभावित गर्न सक्नेछ: टुरिस्ट भिसा (B-1/B-2) , विद्यार्थी भिसा (F-1, J-1, M-1), कामदार भिसा (H-1B, L-1, O-1, P-1), Visa Waiver Program अन्तर्गत आउने आगन्तुकहरू

आदेशको कार्यान्वयन र विवाद

यो आदेश ३० दिनपछि लागू हुनेछ। तर, यो कानूनी रूपमा चुनौती दिइएको छ, र विभिन्न राज्यका महान्यायाधिवक्ताहरूले यसलाई रोक्न मुद्दा दायर गरेका छन्। १४औं संशोधनको व्याख्या र राष्ट्रपतिको यस्तो आदेश जारी गर्ने अधिकारलाई लिएर विवाद हुने सम्भावना छ।

यो कार्यकारी आदेशले अमेरिकी नागरिकताको परिभाषा र मूल्यमा गम्भीर असर पार्नेछ भने कानूनी लडाईंले यसलाई अन्ततः सर्वोच्च अदालतमा पुर्‍याउन सक्छ।