पेरिस । युक्रेनमा जारी युद्धका बीच रूसले नयाँ आणविक शक्तिबाट चल्ने क्रुज क्षेप्यास्त्र ‘बुरेभेस्टनिक’को अन्तिम सफल परीक्षण गरेको छ । रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले यसलाई रूसी क्षेप्यास्त्र उत्पादनमा अर्को चमत्कार भनेका छन् ।

विज्ञहरूका अनुसार धेरै लामो दूरीको यो हतियारले पश्चिमी हवाई रक्षालाई आफ्नो भूगोलको सुरक्षा र कम उडान क्षमताको साथ निगरानी गर्ने लक्ष्य रूसले राखेको छ, तर यसको रणनीतिक प्रभाव अहिलेका लागि सीमित रहने सम्भावना छ।

यसले कसरी काम गर्छ ?

रूसी नेता पुटिनले सन् २०२२ मा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गर्नुभन्दा धेरै अघि सन् २०१८ मा क्षेप्यास्त्र विकास गर्ने घोषणा गरेका थिए र आइतबार यसको अन्तिम तथा सफल परीक्षण गरेको घोषणा गरेका छन् ।

रासायनिक इन्धनबाट चल्ने क्लासिक मिसाइलहरूको विपरीत रूसी भाषामा बुरेभेस्टनिक भनिने क्षेप्यास्त्रले आणविक रिएक्टरको प्रयोग गर्दछ। बुरेभेस्टनिकको अर्थ नेपालीमा ‘तुफान चरा’ हुन्छ ।

फ्रान्सको स्ट्राटेजी एन्ड डिफेन्स स्टडिज इन्स्टिच्यूटका विज्ञ अमौरी डुफेले भने, “रिएक्टरले वातावरणको हावालाई तातो बनाउँछ र तीव्र गतिमा बाहिर निकाल्छ र यसले धेरै लामो उडान समय र दायराको लागि क्षेप्यास्त्रलाई सहयोग पुग्छ।” उनले भने, “यो अलि अलि कार इन्जिन जस्तो छ जसले प्रत्येक १०० किलोमिटर का लागि कम इन्धन खपत गर्छ।”

अक्टोबर २१ मा भएको पछिल्लो परीक्षणका क्रममा उक्त क्षेप्यास्त्रले करिब १५ घण्टाको उडानमा १४ हजार किलोमिटरको यात्रा गरेको थियो । “यसको उद्देश्य लामो समयसम्म उडान गर्नु हो, धेरै कम, १५ देखि २०० मिटरको बीचमा जसले पत्ता लगाउन जटिल बनाउँछ,” डुफेले भने ।

“रूसबाट उडान भरेको यसले ल्याटिन अमेरिका हुँदै एक चक्कर काट्न सक्छ र त्यसपछि दक्षिण हुँदै उत्तर अमेरिकासम्म पुग्न सक्छ र यसलाई अमेरिकी मिसाइल प्रतिरक्षाले कम राम्रो रक्षा गर्न सक्छ। क्षेप्यास्त्र तुलनात्मक रुपमा सुस्त छ । फ्रान्सेली आणविक विज्ञ हेलोइस फेयटले यसले आफ्नो कमजोर गतिका कारण आक्रमणको लक्ष्यमा असर पर्ने बताए ।

उद्देश्य के हो ?

रूसी विश्लेषक दिमित्री स्टेफानोभिचले एक्समा बताएअनुसार यसको लक्ष्य अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले योजना गरेको ‘गोल्डेन डोम’ मिसाइल शिल्ड प्रणालीसहित हवाई प्रतिरक्षालाई चकमा दिनु हो । फेयटले भने, बुरेवेस्टनिक परम्परागत मिसाइलसँगै प्रयोग गर्न सकिन्छ।

उनले भने, “यसको युद्धाभ्यास क्षमता र असीमित दायराको कारण यो अधिक परम्परागत क्षेप्यास्त्रहरूद्वारा आक्रमण गर्नुअघि ‘क्षेप्यास्त्र आक्रमणको प्रतिरक्षा गर्न र कमजोर पार्न’ को लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ।”

यसले के परिवर्तन गर्छ ?

विज्ञहरूका अनुसार पुटिनले यसलाई सेवामा ल्याउन आवश्यक पूर्वाधारहरू निर्माणका लागि आदेश दिएका छन् तर क्षेप्यास्त्रको सामरिक प्रभाव तत्कालका लागि सीमित छ । फेयटले भने, “मिसाइल अझै सञ्चालनमा छैन । हालका लागि यसको प्रयोगको लागि कुनै तैनाथीको पूर्वाधार छैन, कुनै सिद्धान्त छैन।”

फेयटले भने, “पुटिनले आणविक र क्षेप्यास्त्र प्रतिरक्षाको मुद्दामा ट्रम्पलाई थकाउने प्रयास गरेको देखिन्छ । यो परियोजनाका लागि ठूलो स्रोत चाहिन्छ र पुटिनको चासो ट्रम्पलाई निश्चित रूपमा ‘गोल्डेन डोम’को आवश्यकता छ र यसको निर्माण गर्नुपर्छ भन्ने महशुस गराउनु हो।”

उनले बुरेभेस्टनिकलाई ‘अस्थिरता पैदा गर्ने हतियार’ को रूपमा व्याख्या गरे । अमेरिका र युरोपसँग ब्यालेस्टिक र क्रुज क्षेप्यास्त्रलाई रोक्न सक्ने प्रतिरक्षा कवच अहिलेसम्म पनि छैनन् तर मस्कोको नयाँ आणविक शक्तिबाट चल्ने क्षेप्यास्त्रले रुस अझै पनि यस्ता आविष्कार गर्न सक्षम छ भन्ने देखिन्छ ।

रेडियोधर्मिताका जोखिमहरू के हुन् ?

फेयटले भने, “परीक्षणले कुनै रेडियोधर्मिता निम्त्याएको देखिँदैन । नर्वेली विकिरण अनुगमन निकायले परीक्षणका समय रेडियोधर्मिता पत्ता लगाउने कोशिस गरेको भए पनि केही पत्ता नलागेको जनाएको छ।” उनले भने, “नर्बेली बृहत् आणविक परीक्षण प्रतिबन्ध सन्धि स्टेशनहरूले रेडियोधर्मितासम्बनधी कुनै सङ्केत भेटेनन्।” डुफेले भने, “त्यहाँ केही प्रदूषण हुन सक्छ।”

उनले भने, “रिएक्टर सक्रिय भएपछि मिसाइल आफैं रेडियोधर्मी हुन्छ। यदि हामी यसको धेरै नजिक पुग्यौँ भने हामी विकिरणको सम्पर्कमा आउन सकिन्छ । यसको अर्थ हामी यसलाई धेरै परीक्षण गर्न सक्षम हुँदैनौँ ।” उनले भने, “तर आणविक प्रतिरोधले सङ्केतको कुरालाई महत्त्व दिन्छ र यो परीक्षणबाट आउँछ ।” एएफपी